KSANY
sołtys: Szumilas Jarosław
Liczba mieszkańców: 200
Rada Sołecka w składzie:
1. Marcisz Jolanta
2. Pietrzyk Zbigniew
3. Marek Grzegorz
Rys historyczny:
Ksany po raz pierwszy odnotowane zostały w roku 1275 jako własność cystersów z Wąchocka. W XV wieku należały do biskupów krakowskich, w następnych stuleciach również były własnością kościelną. W wieku XIX pisze się o nich jako wsi rządowej. W 1861 roku miejscowi chłopi wszczęli bunt, odmawiając odrabiania pańszczyzny. W Ksanach znajdowały się dobra folwarczne i dwór, rozebrany w 1914 roku przez Austriaków. Na początku XX wieku działała tu szkoła.
W latach pierwszej i drugiej wojny światowej toczyły się w Ksanach i okolicy krwawe boje, a sama wieś kilkakrotnie płonęła. We wrześniu 1914 roku legioniści Józefa Piłsudskiego starli się tutaj z Moskalami, a we wrześniu 1939 - oddziały Armii „Kraków" broniły się tu przed nacierającymi Niemcami. Uroczysty pogrzeb poległych wówczas żołnierzy stał się w 1944 roku wielką manifestacją patriotyczną. Pamiątką tych wydarzeń jest Pomnik Legionisty, Żołnierza Września 1939 i Partyzanta 1939-1945.
Kamienna figura stojąca przy tak zwanym placu szkolnym, nieopodal ksańskiego pomnika, upamiętnia zniszczenie wsi podczas pierwszej wojny światowej. Napis na niej głosi, że w 1928 roku została „po zburzeniu przez wojnę naprawiona od fundamentu" i że „kosztem wsi Ksany" umieszczono wówczas na niej krzyż.
Biały kamienny orzeł, a przy nim trzy postaci walczących na okolicznych ziemiach o wolność Ojczyzny przypominają o tragicznych wydarzeniach, które rozgrywały się w Ksanach i innych okolicznych wsiach podczas dwóch wojen światowych. Żołnierze na ksańskim pomniku przedstawiają uczestników walk toczonych w tej okolicy we wrześniu 1914 roku przez Legiony Piłsudskiego i podczas kampanii wrześniowej 1939 roku przez oddziały 11. Pułku Piechoty wchodzącego w skład Armii „Kraków". Stojąca obok postać partyzanta upamiętnia trud miejscowej ludności, która w latach hitlerowskiej okupacji podjęła walkę z najeźdźcą.
Pomnik dłuta Winicjusza Stoksika odsłonięty został w 1989 roku w miejscu dawnej szkoły powszechnej w Ksanach. Co roku we wrześniu przy pomniku odbywają się msze polowe, a u stóp kamiennych żołnierzy, w dowód pamięci i wdzięczności poległym bohaterom, składane są kwiaty. W roku 2014 przeprowadzono jego gruntowne odnowienie połączone z zagospodarowaniem terenu wokół.
Części wsi – Bzików, Kolonia, Kresy, Stara Wieś.
Krzyż przydrożny upamiętniający wojenne dzieje Ksan
Hubertus w Ksanach
Figura przydrożna Matki Boskiej w Ksanach
Pomnik Legionisty, Żołnierza Września 1939 i Partyzanta 1939-1945 w Ksanach